Jak mówi art. 70 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, zobowiązania podatkowe przedawniają się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Jednak w Ordynacji podatkowej istnieje przepis, który jest dosyć kłopotliwy dla podatników. Mowa o art. 70 § 8, mówiącym o tym, że przedawnieniu nie ulegają zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednak po upływie terminu przedawnienia mogą być one egzekwowane wyłącznie z przedmiotu hipoteki lub zastawu.
Dlaczego regulacja art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej jest niewłaściwa? Czy zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym rzeczywiście nie podlegają przedawnieniu? Odpowiedź znajdziesz w poniższym artykule. Zapraszamy do lektury!
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego – poznaj jego szczegóły
W art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej jest mowa o zasadzie, zgodnie z którą zobowiązania podatkowe, których wykonanie zabezpieczono ustanowieniem hipoteki lub zastawem skarbowym, nie ulegają przedawnieniu. Co ciekawe, przepis ten stanowi jednak, że po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane wyłącznie z przedmiotu hipoteki lub zastawu.
W wyroku z dnia 8 października 2013 r. (SK 40/12) Trybunał Konstytucyjny uznał art. art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2002 r. (mówiący o nieprzedawnianiu się zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką), za niezgodny z Konstytucją, a dokładnie z jej z art. 64 ust. 2.
Jakie było uzasadnienie TK? Otóż wskazał on, że art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej w badanym brzmieniu różnicował w istotny sposób zakres czasowy odpowiedzialności podatników w zależności od arbitralnego i przypadkowego kryterium, jakim jest posiadanie lub nieposiadanie składników majątkowych pozwalających na ustanowienie zabezpieczenia w formie hipoteki przymusowej.
Co więcej, Trybunał Konstytucyjny nie znalazł powodu do uzasadnienia sytuacji, w której właściciele nieruchomości mieliby dożywotnio odpowiadać za należności podatkowe, ponieważ nie istnieją wartości konstytucyjne, przemawiające za bardziej rygorystycznym traktowaniem podatników, posiadających nieruchomości.
Z perspektywy Konstytucji, w momencie kontroli podatkowej nie jest dozwolone:
- uzależnianie terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych od tego, w jaki sposób zostały one zabezpieczone,
- dopuszczenie do sytuacji, w której zobowiązania tak wyodrębnionej kategorii podatników nigdy się nie przedawniają.
Uwzględniając wszystkie argumenty, jakie zostały wskazane w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego, stwierdził on niekonstytucyjność przepisu art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej, który utracił swoją moc jeszcze z końcem 2002 roku.
Utrwalona linia orzecznicza sądów administracyjnych
Od czasu, kiedy został wydany wyrok Trybunału Konstytucyjnego, ugruntował się pogląd w praktyce orzeczniczej sądów, zgodnie z którym art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej nie spełnia standardów konstytucyjnych w zakresie, w jakim powtarza normę prawną z art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej, tj. w zakresie wyłączenia możliwości przedawnienia zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką przymusową.
Oznacza to, że sądy administracyjne przyjmują tzw. wtórną niekonstytucyjność art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej wskazując, że oczywista niezgodność przepisu z Konstytucją, wynikająca z uprzedniego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, jest dostatecznym powodem do odmowy zastosowania przez sąd przepisu art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej.
Sądy uznają więc, za wyrokiem Trybunału, że zobowiązania podatkowe, również te zabezpieczone hipoteką, ulegają przedawnieniu na zasadach ogólnych, czyli zgodnie z art. 70 § 1 i § 1a Ordynacji podatkowej.
Podejmując ten temat, warto także zwrócić uwagę na treść uzasadnienia wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z siedzibą we Wrocławiu z dnia 9 września 2020 r., sygn. akt I SA/Wr 166/20, w którym sąd wskazał, że dokonując wykładni zgodnie z art. 178 ust. 1 Konstytucji RP, tzw. wykładni ustawy w zgodzie z Konstytucją, sąd jest w pełni uprawniony do stwierdzenia za Trybunałem Konstytucyjnym, że przepis art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej – skoro została w nim powtórzona norma prawna zawarta w art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej – pozbawiony jest waloru konstytucyjności, a to w konsekwencji oznacza brak możliwości wywodzenia w oparciu o niego, że zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką nie ulegają przedawnieniu. Przepis art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej jest sprzeczny art. 64 ust. 2 Konstytucji.
Przyjmuje się więc, że zobowiązania podatkowe, także te zabezpieczone hipoteką, ulegają przedawnieniu na ogólnych zasadach. Oznacza, że po upływie terminów przedawnienia zobowiązanie podatkowe wygasa i nie może być skutecznie egzekwowane przez organ podatkowy.
